Bestandscatalogi Van Gogh
Meer informatie over de bestandscatalogi over de schilderijen van Van Gogh uit 1888-1890.
Van 2018 tot 2021 heeft een internationaal team onderzoek gedaan naar de schildertechniek en materialen die Van Gogh gebruikte in zijn vijftien schilderijen van olijfgaarden.
De tentoonstelling Van Gogh en de olijfgaarden bood een unieke, eenmalige gelegenheid om Van Goghs schilderijen van olijfgaarden te bestuderen. De conservatoren Nienke Bakker (Van Gogh Museum) en Nicole Myers (Dallas Museum of Art) hebben een samenwerkingsproject opgezet om alle werken uit de reeks uitgebreid te onderzoeken.
De tentoonstelling Van Gogh en de olijfgaarden, te zien in het Van Gogh Museum tot en met 12 juni 2022, brengt voor het eerst de belangrijke reeks schilderijen en tekeningen samen die Vincent van Gogh maakte van olijfbomen. Deze indrukwekkende groep werken, vervaardigd tijdens zijn verblijf in de inrichting van Saint-Rémy-de-Provence, laat de intensieve zoektocht van de kunstenaar zien om dit onderwerp zo krachtig mogelijk te verbeelden.
Voor Van Gogh en de olijfgaarden werkte het Van Gogh Museum samen met het Dallas Museum of Art, waar de tentoonstelling eerst te zien was. Van Goghs vijftien schilderijen van olijfgaarden zijn in de loop der tijd verspreid geraakt over de wereld. Drie van deze werken bevinden zich in de collectie van het Van Gogh Museum, de overige in musea in Europa en de Verenigde Staten en in een privécollectie.
Van 2018 tot 2021 heeft een internationaal team onder leiding van restaurator Kathrin Pilz van het Van Gogh Museum, in nauwe samenwerking met restauratoren van de elf collecties waarin de schilderijen zich bevinden, onderzoek gedaan naar de schildertechniek en materialen die Van Gogh gebruikte in deze specifieke groep werken. Van bijzonder belang waren vragen met betrekking tot zijn werkwijze in het atelier of buiten voor het motief, zijn gebruik van onstabiele pigmenten, en of materiaal-technisch onderzoek zou kunnen helpen bij het vaststellen van de volgorde waarin de schilderijen zijn gemaakt.
In november 2018 hebben we de restauratoren van de verschillende instellingen uitgenodigd voor een eerste expert meeting in het Van Gogh Museum. Het doel van deze bijeenkomst was om de onderzoeksvragen, uitgangspunten en planning voor het project vast te stellen. In het restauratieatelier presenteerden Kathrin Pilz en Hannie Diependaal hun onderzoek tot dan toe naar de drie olijfgaardschilderijen uit de collectie van het Van Gogh Museum. De tweede dag van de expert meeting vond plaats in het Kröller-Müller Museum, waar restaurator Margje Leeuwestein een toelichting gaf op de restauratiegeschiedenis en eerder materiaal-technisch onderzoek naar de twee schilderijen van olijfgaarden in hun collectie.
Na deze eerste expert meeting ging het onderzoek van start. Elk schilderij werd onderzocht door de restaurator in de instelling waar het werk zich bevindt, in samenwerking met conservation scientists. Om vergelijkbare resultaten te krijgen van alle vijftien schilderijen werd gewerkt volgens een standaardprocedure die is gebaseerd op uitgebreid onderzoek dat eerder in het Van Gogh Museum is uitgevoerd voor de bestandscatalogi schilderijen. Naast het technisch onderzoek van elk schilderij omvatte dit zowel analyse van de materialen (o.a. XRF, monstername van vezels, grondering en/of verflagen) als technische fotografie (röntgen, IRR, UV, microscoopfoto’s, enz.).
De tweede expert meeting vond plaats in New York in oktober 2019, in The Metropolitan Museum of Art en The Museum of Modern Art, waar de tot dan toe verzamelde resultaten werden samengebracht en besproken in een bredere context. Alle teamleden deelden hun bevindingen en presenteerden hun onderzoek aan de groep. Er was voldoende tijd gepland tussen deze tweede bijeenkomst en de deadline voor de catalogusteksten om verdere onderzoeksvragen die naar voren kwamen als gevolg van de bevindingen van de groep uit te diepen, het onderzoek af te ronden, en vervolgens de catalogusteksten te schrijven.
Het materiaal-technisch onderzoek naar Van Goghs olijfgaarden heeft ons veel nieuwe informatie opgeleverd over zijn werkwijze in deze bijzondere reeks. We weten nu voor elk schilderij tot in detail hoe Van Gogh de voorstelling opbouwde, hoe hij experimenteerde met zijn schildertoets, en welke doeken en pigmenten hij koos. Er ontstond een beter inzicht in Van Goghs kleurgebruik en hoe sommige paarse, rode en roze tinten in deze schilderijen in de loop der tijd zijn veranderd door verbleking van rode pigmenten. Ook konden we mede dankzij het onderzoek de vragen over de volgorde van de schilderijen oplossen.
De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in een rijk geïllustreerde, Engelstalige catalogus met essays over diverse aspecten van Van Goghs olijfgaardenschilderijen, zoals de symboliek van het motief en de context waarin de werken tot stand kwamen, en Van Goghs schildertechniek en materiaalgebruik. Ook bevat de catalogus uitgebreide beschrijvingen van de vijftien schilderijen in de olijfgaarden-serie, waaraan alle leden van het onderzoeksteam bijdroegen. De catalogus werd gepubliceerd door het Dallas Museum of Art (2021).