Betoverd door Japan
Vincent kocht zijn eerste Japanse prenten om als decoratie aan de muur te hangen. Hij werd er vrolijk van. Pas toen hij in Parijs woonde en zijn schilderstijl zich in rap tempo ontwikkelde, raakte Vincent steeds meer onder de indruk van de artistieke kwaliteiten van de prenten. Vincents verzameling groeide en veranderde in een schatkist aan inspiratie. Het wakkerde een creatief vuur in hem aan en Vincent raakte betoverd door Japan, ook al was hij nog nooit in Japan geweest.
Om zijn schilderstijl te verbeteren begon Vincent met het namaken van een Japanse prent uit zijn eigen collectie. Hij was zo enthousiast over het resultaat dat hij besloot een serie van uiteindelijk drie schilderijen te maken geïnspireerd op Japanse prenten.
In dit verhaal ontdek je hoe Vincent zijn eigen draai gaf aan zijn Japanse voorbeelden. Misschien zit er een tip tussen die je zelf kunt toepassen?
Vincent van Gogh, Bloeiende pruimenboomgaard (naar Hiroshige), 1887
Vincent van Gogh, Brug in de regen (naar Hiroshige), 1887
Vincent van Gogh, Courtisane (naar Eisen), 1887
1. Pruimenbomen
De eerste Japanse houtsnede die Vincent van Gogh naschilderde, kwam uit zijn eigen collectie. Vincent bewonderde Hiroshiges De pruimenboomgaard bij Kameido om zijn grote kleurvlakken.
Vincent van Gogh, De bloeiende pruimenboomgaard: naar Hiroshige, 1887, Van Gogh Museum Amsterdam / Utagawa Hiroshige, De pruimenboomgaard bij Kameido, 1857. Van Gogh Museum Amsterdam
Kleuren
Vincent nam de kleuren van Hiroshiges prent niet exact over. Hij koos alleen de drie primaire kleuren (rood, blauw en geel) en de drie secundaire kleuren (paars, oranje en groen). Het zwart, grijs en wit uit de prent negeerde hij, want volgens de moderne kleurenleer waren dat geen kleuren.
Ruimte over
Vincent gebruikte een doek met een standaardformaat, dat breder was dan Hiroshiges prent. Daarom schilderde hij oranje banen aan de zijkanten, waar hij later Japanse lettertekens aan toevoegde.
2. Regen
Van Gogh bewonderde de Japanse landschappen in zijn prentenverzameling, vooral die van Hiroshige. In de Japanse prentkunst was veel aandacht voor de seizoenen en het weer. Hiermee brachten ze afwisseling aan in hun voorstellingen. Een landschap ziet er immers heel anders uit in de regen dan in de sneeuw! Het weer of het seizoen maakt elk landschap uniek.
Vincent van Gogh, Brug in de regen naar Hiroshige, 1887, Van Gogh Museum Amsterdam / Utagawa Hiroshige, Onverwachte bui op de Grote Brug bij Atake, 1857, Van Gogh Museum Amsterdam
Het was waarschijnlijk de regen die Van Gogh aansprak in dit werk van Hiroshige. Dit keer schilderde hij een decoratieve rand met Japanse karakters aan alle kanten van het doek.
3. De courtisane
De Japanse kunstenaar Kensai Eisen stond bekend om zijn prenten van mooie vrouwen. Misschien bewonderde Van Gogh ook de fijne details en rijke kleuren van de kostuums, zoals de draak in de kimono van deze vrouw.
Vincent van Gogh, Courtisane: naar Eisen, 1887, Van Gogh Museum Amsterdam / Omslag van Paris Illustré, 4 (1886), mei, Van Gogh Museum Amsterdam
Courtisane
De vrouw die Van Gogh koos om af te beelden was een courtisane: een persoon die we tegenwoordig een sekswerker zouden noemen. Dat kun je zien aan haar haardracht en aan de ceintuur (obi). Deze is aan de voorkant in plaats van de achterkant van haar kimono vastgeknoopt.
Verborgen betekenis
Van Gogh omrandde de afbeelding deze keer niet met Japanse karakters, maar omlijstte de courtisane met een vijver vol waterlelies, bamboestengels, kraanvogels en kikkers. Daarin school een verborgen betekenis: grue (kraanvogel) en grenouille (kikker) waren in Frankrijk populaire synoniemen voor prostituees.
Japan in Zuid-Frankrijk
Vincent hoopte dat hij in Arles, in Zuid-Frankrijk 'de helderheid van de atmosfeer en de vrolijke kleureffecten' van de Japanse prenten zou vinden. De prenten zelf bleven achter in Parijs, maar die had hij ook niet meer nodig. Vincent had zich inmiddels het 'Japans kijken' eigen gemaakt. Hij koos vaak voor kleine details uit de ongerepte natuur. Hij hoefde in Zuid-Frankrijk zijn ogen maar open te doen en dat te schilderen wat in zijn directe omgeving indruk op hem maakte!
De Japanse prenten hebben Vincents manier van schilderen blijvend veranderd. Abrupte afsnijdingen van motieven op de voorgrond, het buiten beeld houden van de horizon en het uitvergroten van details uit de natuur: dit alles had hij geleerd van de prenten en gebruikte hij nog vele keren in zijn schilderijen.
Vincent van Gogh, Bloeiend amandeltakje in een glas, 1888
