Het verhaal van Vincent van Goghs liefdesleven gaat vooral over tegenslag. Vincent voelde diepe liefde voor verschillende vrouwen, sommigen hielden ook van hem. Maar echt gelukkig in de liefde is hij nooit geworden. Waarom wilde het maar niet lukken?
‘Ik voor mij heb nog voortdurend de meest onmogelijke en zeer weinig voegzame liefdehistories waar ik in den regel slechts met schade en schande afkom.’
Vincent aan zijn zus Willemien vanuit Parijs, eind oktober 1887
Twee typen vrouwen
Waarom het maar niet wilde lukken, is een vraag die lastig te beantwoorden is. Wat we wel weten, is dat Vincents liefdesleven werd bepaald door het
Als een rode draad lopen deze twee type vrouwen door Vincents liefdesleven. Vaak idealiseerde hij de vrouwen op wie hij verliefd werd. Of zijn liefde kwam voort uit een gevoel van medelijden en het willen helpen van een vrouw.
Op wie werd Vincent verliefd? En waarom lukte het niet om die liefde te behouden? We zetten de vier belangrijkste liefdes voor je op een rij.
Kee Vos en haar zoon Jan, ca. 1881
1. Kee Vos-Stricker
In de zomer van 1881, toen Vincent 28 was, werd hij halsoverkop verliefd op zijn nicht Kee Vos-Stricker. De eenzijdige vonk sloeg over toen Vincent bij zijn ouders in Etten woonde. Kee logeerde daar omdat ze pas weduwe was geworden. Vincents gevoelens sloegen op hol. Hij schreef aan zijn broer Theo: ‘Ik wilde U zeggen dat ik dezen zomer zooveel ben gaan houden van Kee Vos dat ik er geen andere woorden voor kon vinden dan “’t is net of Kee Vos mijn naaste is en ik de naaste van Kee Vos”. en ─ die woorden heb ik tot haar gezegd.’
Kee zag niets in haar neef als huwelijkskandidaat: ‘Nooit, neen, nimmer’ was haar antwoord op zijn herhaalde aanzoek.
Vincent negeerde dit duidelijke antwoord en zocht zijn nicht later dat jaar op in haar woonplaats Amsterdam. Dat liep op niets uit, zijn nicht wilde hem niet zien. Zijn ouders en de rest van de familie vonden Vincents liefde voor Kee ongepast. Maar hoe terecht dat ook was, Vincent was er alsnog enorm verdrietig over.
Jaren later schreef Vincent aan Theo over Kee: ‘het is en blijft een wond waar ik over heen leef maar die in de diepte zit, en niet heelen kan’.
2. Sien Hoornik
Een jaar later leerde Vincent in Den Haag, op straat Sien Hoornik kennen. Sien werkte als prostituee, was zwanger en had al een dochtertje. Vincent wilde voor hen zorgen en nam ze mee naar zijn kleine atelierwoning. Even leek Vincents immense verlangen naar een gezin vorm te krijgen. Een tijdje leefden Vincent, Sien en de kinderen tevreden samen. Maar ook deze liefde was helaas niet gelukkig. Dat Vincents gevoelens voor Sien niet zo diep gingen als bij zijn nicht Kee, had hier misschien iets mee te maken.
Aan Theo schreef hij: 'Ik heb een minder hartstochtelijk gevoel voor haar dan verleden jaar voor Kee Vos, maar een liefde zoals die voor Sien is het eenige waar ik nog vatbaar voor ben. Zij & ik zijn twee ongelukkigen die elkaar gezelschap houden en die de last samen dragen en juist daardoor wordt het ongeluk in geluk veranderd en wordt het ondragelijke dragelijk.'
Vincent stond onder druk van zijn familie om de relatie te beëindigen. Zowel zijn ouders als Theo stonden afkeurend tegenover het ongehuwd samenwonen en dan ook nog eens met een vrouw uit een lagere sociale klasse, die voorheen werkzaam was als prostituee.
Vincent zelf kreeg ook bedenkingen. Sien bleef maar omgaan met haar moeder en broer, door wie ze juist in de prostitutie was beland. Vincent was bang dat ze daar opnieuw in terecht zou komen, als ze niet met haar familie zou breken.
In de anderhalf jaar dat ze samen waren, maakte Vincent een aantal tekeningen van Sien en haar kinderen.
Vincent van Gogh, Kop van een vrouw, 1883. Vermoedelijk een portret van Sien Hoornik.
Vincent van Gogh, Naaiende vrouw met meisje, 1883. Vermoedelijk Sien Hoornik en haar dochter.
Vincent van Gogh, Baby, 1883. Tekening geïnspireerd op Willem, het zoontje van Sien Hoornik
Margot Begemann
3. Margot Begemann
In het domineesgezin Van Gogh waren veel zorgen over Vincents moeizame liefdesleven. Vader en moeder voelden zich ongemakkelijk over de familiekwestie met Kee, om niet te spreken van Vincents trouwplannen met Sien. En toen dat alles achter de rug was, viel Vincent opnieuw voor een vrouw waar zijn omgeving vraagtekens bij plaatste.
In 1884 trok de 30-jarige Vincent weer in bij zijn ouders in Nuenen. Hier kreeg hij een relatie met zijn buurvrouw, Margot Begemann, die mentaal instabiel was. Opnieuw was er sprake van liefde die vooral voortkwam uit medelijden. Aan zijn broer schreef Vincent: ‘Theo, ik heb zo verdomd deernis met deze vrouw.’ Vincent wilde met haar trouwen, maar daar waren zijn ouders en Margots zussen op tegen. Zij vonden dat de twee geen geschikte partij voor elkaar waren.
De verhouding eindigde dramatisch. Toen bleek dat haar familie niets zag in de relatie met Vincent, probeerde ze een einde aan haar leven te maken. Ze overleefde dit, maar de relatie was niet meer te redden.
4. Agostina Segatori
Het alleen-zijn viel Vincent zwaar. Hij verlangde vaak naar een vrouw en een gezin. Dat leek hem echter niet gegund. Ook in Parijs, waar hij op zijn 32e naartoe verhuisde (1886), had hij maar weinig succes in de liefde. In de stad van de liefde ontmoette hij Agostina Segatori. Zij was de Italiaanse eigenaar van restaurant Le Tambourin, aan Boulevard de Clichy. Vincent had een verhouding met Agostina en volgens zijn vriend Paul Gauguin was Vincent ontzettend verliefd op haar.
Op het portret dat Vincent van haar schilderde, zit ze op een kruk aan een tafeltje in de vorm van een tamboerijn. Op tafel staat een glas bier en in Agostina’s hand smeult een sigaret. De schoteltjes onder het glas verraden dat ze al een biertje op had. Het café was populair bij kunstenaars, die er regelmatig werk tentoonstelden. Ook Vincent exposeerde er zijn schilderijen.
Hoe de relatie precies eindigde weten we niet, maar langer dan een aantal maanden heeft deze niet geduurd. Vincent schreef:
‘Wat la Segatori betreft, dat is een heel andere zaak. Ik voel nog genegenheid voor haar en ik hoop dat zij dat ook nog voor mij voelt. Maar momenteel zit ze in een moeilijke positie’.
Vincent moet echt gesteld zijn geweest op Agostina. In de periode dat ze met elkaar omgingen, maakte hij een aantal schilderijen met verliefde paartjes. Het meest beroemd werd Tuin der geliefden, een romantische visie op het parkje van Square Saint-Pierre. Zou het kunnen zijn dat Vincent hier zichzelf afbeeldde ─ in blauwe kiel met strohoed ─ naast de dame met de parasol?
Vincent van Gogh, In het café: Agostina Segatori in Le Tambourin, 1887
Vincent van Gogh, Tuin met geliefden: Square Saint-Pierre, 1887
Verzoening
Na de vele mislukte relaties en pogingen berustte Vincent in het feit dat een gelukkig liefdesleven misschien niet voor hem was weggelegd, terwijl hij net als ieder ander mens behoefte had aan genegenheid. Al jaren eerder schreef hij: ‘Als je ’s morgens wakker wordt en je bent niet alleen en je ziet daar in de schemering een medemensje, dat maakt de wereld zoveel gezelliger.’
Waarom het maar niet wilde lukken voor Vincent in de liefde, zullen we nooit helemaal kunnen verklaren. Hij had misschien een wat lastige persoonlijkheid. En het feit dat hij vaak op vrouwen viel die in zijn ogen ‘gered’ moesten worden, zal ook niet hebben geholpen. Maar echte antwoorden zijn dat niet. Soms lukt het gewoon niet, en dat is verdrietig.
‘Ik houd nog zeer veel van de kunst en van het leven, maar dat ik nog ooit een vrouw tegen zal komen, daar geloof ik niet erg in.’
Een nieuw leven in Zuid-Frankrijk
Uiteindelijk liet Vincent de hoop op liefde varen, wat hem veel rust gaf. Hij verhuisde naar Zuid-Frankrijk en vond troost in zijn 'beantwoorde liefdes': de kunst, de natuur en zijn broer Theo.
Wat hij toen nog niet wist, was dat het één van de vruchtbaarste periodes in zijn leven als kunstenaar zou worden.
