Het verhaal van Van Goghs leven en kunstenaarschap loopt als een rode draad door alle verdiepingen, waarbij niet alleen de schilderijen, maar ook de tekeningen en brieven een vaste plek krijgen. Voor het eerst worden mythes rondom Van Gogh – zoals zijn zelfmoord, ziekte en oor – uitgebreid belicht. Meer dan voorheen wordt Van Gogh in de context van zijn tijd geplaatst. Ook de enorme impact die hij had op generaties na hem wordt getoond: met wisselende bruiklenen laat het museum zien dat Van Gogh tot de dag van vandaag inspireert.
Vincent van Gogh (1853-1890) is een van de beroemdste kunstenaars aller tijden en is uitgegroeid tot een icoon, een haast mythische figuur larger than life. Met deze gedachte begint de route in het spectaculair heringerichte Van Gogh Museum. Direct op de begane grond van het museum komt de bezoeker letterlijk oog in oog te staan met de meester: een verrassende presentatie van zelfportretten en zijn enige bewaard gebleven palet. Een video-installatie in de hal laat zien hoe Van Gogh na zijn dood het belangrijke (pop)culturele icoon is geworden dat we vandaag de dag kennen. Het is deze beeldcultuur die bepaalt hoe het grote publiek zijn kunst ervaart.
Van Goghs zelfportretten in de vitrines werden vandaag tijdens de persconferentie symbolisch onthuld door leden van familie Van Gogh. Foto: Jan-Kees Steenman
Compleet beeld
In het museum staat voor het eerst het volledige verhaal centraal: het kunstenaarschap, de context, de persoonlijke ambities, de emoties, de mythes en zijn invloed tot op de dag van vandaag. Al deze facetten hebben bijgedragen aan de roem van Van Gogh. Door het hele gebouw heen wordt de vaste collectie als eenheid gepresenteerd en wordt antwoord gegeven op de vraag wat Van Gogh zo universeel aantrekkelijk maakt voor een miljoenenpubliek.
Rode draad in de nieuwe inrichting is Van Goghs ontwikkeling tot een van de grootste kunstenaars ooit. Een menselijk verhaal dat wordt verteld in verschillende hoofdstukken. Van Gogh ervaarde het leven en de wereld op een intense manier en wilde met zijn kunst de grote thema’s van het menselijk bestaan - angst, lijden, liefde en hoop - verbeelden. Begeleidende teksten laten zien hoe Van Gogh zijn uitgesproken schilderstijl en kleurgebruik inzette om deze emoties uit te drukken.
Artist impression begane grond en trappenhuis, Floris Visualisaties, 2014
Kleur op de wanden
In elk hoofdstuk staat één sleutelwerk centraal, dat Van Goghs artistieke ambities op dat moment het beste verbeeldt. Zo staat in het hoofdstuk ‘Boerenschilder’, over de beginperiode van Van Goghs loopbaan, sleutelwerk De aardappeleters (1885) centraal. ‘Bloeiperiode’ gaat over Van Goghs leven op het Zuid-Franse platteland, waar hij - getroffen door het heldere licht en de sprankelende kleuren – zich stortte op het schilderen van bloeiende boomgaarden, oogsttaferelen en andere natuurmotieven, sleutelwerk hier is Zonnebloemen (1889).
Deze belangrijke werken krijgen een wand voor zichzelf, waardoor zij meer tot hun recht komen en als vanzelf een centrale rol innemen in het verhaal. Voor ieder hoofdstuk is een wandkleur gekozen die past bij de sfeer van het onderwerp en bij de kunst die erop gepresenteerd wordt. Het is dus gedaan met de traditionele witte museumwand: de muren zijn geschilderd in uitgesproken kleuren.
Brieven en tekeningen
Van Gogh was een getalenteerd schrijver en zijn correspondentie vormt een belangrijke bron om hem als mens en als kunstenaar beter te begrijpen. De brieven zijn overal terug te vinden in de nieuwe inrichting: er zijn enkele originele brieven te zien, via een koptelefoon kan de bezoeker naar voorgelezen fragmenten luisteren. Voor de begeleidende teksten van de hele inrichting is vaak geput uit Van Goghs eigen woorden. De bezoeker stapt op deze manier in de gedachtewereld van Van Gogh.
Ook zal voor het eerst in het museum permanent aandacht zijn voor Van Goghs getekende oeuvre. Van Gogh was een groot tekenaar en maakte in totaal zo’n 1.100 tekeningen, waarvan de helft in het Van Gogh Museum wordt bewaard. Vanwege hun lichtgevoeligheid kunnen de tekeningen slechts beperkt worden getoond. Door middel van een steeds wisselende selectie van circa acht tekeningen zullen zowel enkele van zijn meest ambitieuze bladen als bijzondere schetsen en voorstudies te zien zijn.
Mythes
Iedereen kent wel de verhalen over Van Goghs ziekte, het afgesneden deel van zijn oor en zijn dood. Werden ze voorheen terloops bij een kunstwerk genoemd, vanaf nu besteedt het museum apart aandacht aan de mythes: stap voor stap laten we zien wat er werkelijk gebeurde op basis van brieven, documenten en jarenlang onderzoek. Hiermee komt het museum tegemoet aan een grote behoefte vanuit het publiek.
Artist impression, Floris Visualisaties, ontwerp: Mariëlle Tolenaar, 2014
Door de ogen van Van Gogh
Er wordt vaak gedacht dat Van Gogh een geïsoleerd kunstenaar was, maar in werkelijkheid was hij tot het einde van zijn carrière geïnspireerd door het werk van anderen. Hij was betrokken bij de ontwikkelingen in de kunst van zijn tijd en trok op met kunstenaars als Paul Gauguin en Henri de Toulouse-Lautrec in een gezamenlijke zoektocht naar een moderne stijl. Voorheen werd het werk van andere kunstenaars apart getoond van de werken van Van Gogh. In de nieuwe inrichting worden de werken van zijn voorbeelden en tijdgenoten ingepast in het verhaal over Van Goghs kunstenaarschap, waardoor de samenhang duidelijker wordt en de bezoeker in staat wordt gesteld deze kunst door de ogen van Van Gogh te bekijken.
Francis Bacon
Van Goghs hoop om na zijn dood de wereld te blijven inspireren, is uitgekomen: hij bereikt tot de dag van vandaag een miljoenenpubliek. Om de zoveel tijd zal een speciaal (hedendaags) kunstwerk getoond worden, waarin de invloed en inspiratie van Van Gogh zichtbaar is. Vanaf november 2014 betreft dit Study for a Portrait of Van Gogh VI van Francis Bacon, een bruikleen van Arts Council Collection, Southbank Centre, Londen. De enorme impact die Van Gogh had op de eerste generatie kunstenaars na zijn dood zal getoond worden door onder meer het expressieve werk van Maurice de Vlaminck en Kees van Dongen uit de eigen collectie.
Touch Van Gogh
Nieuwe informatiemiddelen bieden de mogelijkheid om nog meer te weten te komen over Van Gogh en zijn kunstwerken. Paradepaardje is de app Touch Van Gogh: bij sommige werken vindt de bezoeker touch screens waarop de geheimen van het schilderij ontrafeld kunnen worden. Door middel van doe-het-zelfopstellingen, zoals een perspectiefraam of een microscoop, kan de bezoeker meer ontdekken over de dagelijkse praktijk van de kunstenaar. Zo zijn door de microscoop de zandkorrels te zien, die vanaf het strand op Van Goghs natte doek waaiden. Schetsboekjes van Van Gogh kunnen digitaal doorgebladerd worden, en een geheel nieuwe multimediatour biedt de bezoeker een frisse blik op Van Gogh.
Touch Van Gogh
Familie
Ook nieuw: op een drietal plaatsen worden jong en oud op een speelse manier gestimuleerd om samen goed naar een schilderij of voorwerp te kijken. De werken zijn op een kindvriendelijke hoogte gehangen, voorzien van authentieke voorwerpen – zoals geld - en een prikkelende uitleg. Ze vertellen een verhaal op zich. Deze wanden gaan over Van Goghs liefde voor de natuur, over Van Gogh als fervent briefschrijver, en over zijn schilderpraktijk in de inrichting in Saint-Rémy-de-Provence. De presentaties zullen jaarlijks van thema wisselen.
Museumgeschiedenis
In de opstelling wordt ook aandacht geschonken aan de bijzondere geschiedenis van het museum en de rol van de familie Van Gogh. Vincent Willem van Gogh (de zoon van Theo van Gogh) erfde de schilderijen en was nauw betrokken bij de oprichting van het Van Gogh Museum in 1973. Door middel van persoonlijke objecten, documenten en verhalen wordt er aandacht geschonken aan deze bijzondere geschiedenis. Ook zijn eigendommen van Van Gogh te bewonderen die de familie bewaarde, zoals een opgezet ijsvogeltje en de bolletjes wol waarmee Van Gogh zijn kleurexperimenten uitvoerde.
Ontwerp Marcel Schmalgemeijer
De vormgeving van de vernieuwde presentatie van de vaste collectie, werd ontworpen door Marcel Schmalgemeijer in samenwerking met grafisch vormgever Mariëlle Tolenaar.
“Toen ik de opdracht kreeg om de vormgeving voor de nieuwe presentatie van ’s werelds bekendste collectie te mogen ontwerpen, dacht ik onmiddellijk het moet anders. Wat ik onderbelicht vond in de bestaande presentatievorm was de esthetische ervaring. De schilderijen gaven die wel, maar ik vond het belangrijk dat het hele museum meer esthetiek zou uitademen. Mijn doel was dat de bezoeker vanaf de eerste seconde voelt dat hij binnenloopt in de wereld van Van Gogh. Al ruim twee jaar werken we intensief aan de nieuwe inrichting. En nu het bijna af is denk ik “Ja dat is gelukt!”, aldus Marcel Schmalgemeijer.