‘Voor mij is […] Millet die essentieel moderne schilder die den horizon opende voor velen.’ Dat schreef Vincent van Gogh in februari 1884 aan zijn broer Theo. Voor het eerst wordt er nu in een tentoonstelling expliciet aandacht besteed aan hoe het werk van de Franse schilder Jean-François Millet internationaal vele kunstenaars heeft geïnspireerd. De tentoonstelling laat zien hoe vooruitstrevend het werk van Millet was voor zijn tijd en hoe belangrijk hij daarmee is geweest voor een groot aantal internationaal moderne kunstenaars als Vincent van Gogh, Claude Monet, Winslow Homer, Kazimir Malevich en Salvador Dalí.
Jean-François Millet. Zaaier van de moderne kunst opent op vrijdag 4 oktober (tevens de 205de verjaardag van de kunstenaar) en is te zien t/m 12 januari.
Boerenschilder Millet
De Franse kunstenaar Jean-François Millet (4 oktober 1814 – 20 januari 1875) had een bewogen maar succesvolle carrière. Tijdens zijn leven kreeg Millet vaak kritiek op zijn schilderijen, vanwege zijn radicale schildertechniek en de maatschappijkritiek die uit zijn weergave van het boerenleven zou spreken. Millet werd door kunstenaars en critici gezien als dé schilder van het harde boerenbestaan. Vlak na zijn dood werd Millet door de Franse staat omarmd als een nationale held, die het eigen platteland in al zijn glorie had vastgelegd. Dit beeld was mede ontstaan door de geromantiseerde en internationaal succesvolle biografie over hem uit 1881.
Ware zaaier van de moderne kunst
Tegenwoordig is Millet grotendeels vergeten door het grote publiek en zijn kunst wordt eerder gezien als traditioneel dan als modern en vooruitstrevend, maar aan het eind van de 19de eeuw was Millet de beroemdste moderne kunstenaar ter wereld. Zijn werk werd op grote schaal gereproduceerd en hijzelf werd vereeuwigd in standbeelden. Hij was een ware zaaier van de moderne kunst.
Wereldwijd hebben generaties kunstenaars grote bewondering voor Millets werk gehad. Ze waardeerden zijn kunst om uiteenlopende redenen, variërend van de vernieuwende composities, anti-academische techniek, grove verfstreken, kleur- en materiaalgebruik en abstracte benadering van vorm en compositie tot zijn thematiek. Zo beeldde Millet zijn boeren beeldvullend en monumentaal af, waarmee hij ze eerbied en respect laat afdwingen. Dit soort composities werden overgenomen door kunstenaars als Vincent van Gogh. Hij zag Millet als een groot voorbeeld en noemde hem zelfs ‘Père Millet’ (Vader Millet).
Jean-François Millet. Zaaier van de moderne kunst laat voor het eerst zien hoe modern en vooruitstrevend het werk van Millet was voor zijn tijd. Werken van een groot aantal internationale kunstenaars uit de 19de en vroege 20ste eeuw, zoals Camille Pissarro, Edgar Degas, Paul Cézanne, Jan Toorop, Edvard Munch, Kazimir Malevich en Salvador Dalí hangen thematisch gegroepeerd naast schilderijen, tekeningen en pastels van Millet, waardoor de impact van de Franse kunstenaar duidelijk te zien is.
Vele topstukken
In de tentoonstelling zijn 128 werken te zien, waarvan 108 bruiklenen uit museale en privécollecties uit onder andere Japan, de Verenigde Staten, Frankrijk en Mexico. Vanuit Musée d’Orsay komt een van belangrijkste en baanbrekendste werken van Millet: Het angelus (1857-1859), dat hiermee voor het eerst ooit in Nederland te zien is. Ook het topstuk De Arenlezers – een werk dat veel controversie opriep vlak nadat Millet het vervaardigd had - van het Parijse museum is aanwezig in de tentoonstelling. Dit schilderij is sinds 1988 niet meer in Nederland geweest.
Uit Japan komt De zaaier van Millet (Yamanashi Prefectural Museum of Art, Kofu) dat voor het eerst sinds 1977, toen het museum het werk aankocht, het land verlaat. Deze verbeelding van een zaaiende boer maakte een grote indruk op Vincent van Gogh, die het thema in meerdere werken overnam.
Van de 128 werken in de tentoonstelling zijn er 53 van Millet en 18 van Van Gogh, van wie eveneens een paar bijzondere werken als De siësta (Musée d’Orsay Parijs), Avond, het einde van de dag (naar Millet) (Menard Art Museum Japan), Wijngaarden bij Auvers en Trap in Auvers (Saint Louis Art Museum) nu in Nederland te zien zijn.
Samenwerking en sponsoren
Jean-Francois Millet. Zaaier van de moderne kunst is een samenwerking met het Saint Louis Art Museum en is tot stand gekomen dankzij buitengewone steun van het Musée d’Orsay.
De tentoonstelling heeft tot stand kunnen komen dankzij de steun van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, de BankGiro Loterij en de hoofdpartners van het museum: Van Lanschot en ASML.
Publicatie
In de gelijknamige, kleurrijke catalogus die bij de tentoonstelling verschijnt wordt het oeuvre van Millet geplaatst in de context van kunstenaars die hij inspireerde, onder wie Vincent van Gogh, Claude Monet en Salvador Dalí. Uitgegeven door uitgeverij THOTH, in samenwerking met het Saint Louis Art Museum. Het boek bevat 208 pagina’s met 155 illustraties en verschijnt zowel in het Nederlands als Engels.
Millet in Den Haag
In De Mesdag Collectie in Den Haag is eveneens een tentoonstelling over Millet te zien: Jean-François Millet en de Haagse School (t/m 5 januari 2020). Hierin is de inspiratie van Millet op de kunstenaars van de Haagse School, zoals Jozef Israëls, Anton Mauve en Willem Roelofs, in beeld gebracht. Beide tentoonstellingen tonen de impact van Millet op kunstenaars uit de 19de eeuw.
De Stichting Van Gogh Museum beheert sinds 1990 ook De Mesdag Collectie.
Jean-François Millet, 'De arenlezers', 1857, Musée d'Orsay, Parijs (schenking onder voorbehoud van vruchtgebruik van mevr. Pommery).