The Thannhauser Gallery, Marketing Van Gogh vertelt het verhaal van één van de belangrijkste kunsthandels in Duitsland in de decennia voor en na de Tweede Wereldoorlog. Het boek behandelt met name de belangrijke rol die Galerie Thannhauser heeft gespeeld bij de handel in Van Goghs in de eerste helft van de twintigste eeuw en toont de marketingstrategieën van een kunsthandel die zich staande wist te houden in een snel globaliserende wereld.
Met deze publicatie presenteert het Van Gogh Museum de resultaten van jarenlang onderzoek naar de herkomstgeschiedenis van de schilderijen en tekeningen van Van Gogh die door Galerie Thannhauser werden verkocht, én naar de uitgekiende manier waarop de kunsthandel daarbij te werk ging. Veel van deze werken zijn inmiddels opgenomen in belangrijke musea zoals het Metropolitan Museum of Art in New York, het Musée d'Orsay in Parijs en de Hermitage in Sint-Petersburg. Een omvangrijk deel van Justin Thannhausers collectie is in het Solomon R. Guggenheim Museum in New York terechtgekomen, waaronder drie schilderijen en vier tekeningen van Van Gogh.
Marije Vellekoop (Hoofd Collectie & Onderzoek Van Gogh Museum): “Het Van Gogh Museum is het kenniscentrum over Vincent van Gogh. We beperken ons daarbij niet tot onze eigen collectie maar onderzoeken en documenteren zijn hele oeuvre. Doordat wij de mogelijkheid kregen om het archief van de galerie te onderzoeken, is veel nieuwe kennis opgedaan die we nu door middel van deze lijvige en rijk geïllustreerde publicatie met de wereld kunnen delen.”
Tientallen Van Goghs
Galerie Thannhauser was één van de belangrijkste kunsthandels in Duitsland in de eerste decennia van de twintigste eeuw. Vanaf 1905 bouwde Heinrich Thannhauser, later opgevolgd door zijn zoon Justin en zijn neef Siegfried Rosengart, een indrukwekkend netwerk op van kunsthandelaars en verzamelaars voor de verkoop van moderne kunst. De galerie verhandelde al vroeg werk van impressionisten, postimpressionisten, fauvisten en eigentijdse Duitse expressionisten, waaronder werk van Degas, Monet, Gauguin en Van Gogh.
In een modern ingerichte galerie presenteerden de Thannhausers de werken ruimtelijk, in plaats van de wanden van de nok tot de grond te bedekken met kunst. Thannhauser gaf zijn potentiële koper met zijn vernieuwende presentatie de mogelijkheid om met volle aandacht naar één werk te kijken.
Daarnaast bracht de galerie catalogi uit met alle werken waarin essays van kunstcritici waren opgenomen die het werk in een kunsthistorische context plaatsten. Die vooruitstrevende werkwijze zorgde voor extra publiciteit. In het geval van Van Gogh kon het publiek hierdoor echt de ontwikkeling van de kunstenaar volgen en hem zien als onderdeel van een internationale beweging in de hedendaagse kunst, in plaats van als geïsoleerde, geestelijk zieke kunstenaar.
In de eerste plaats wilde Thannhauser natuurlijk Van Goghs werk verkopen, maar indirect maakte hij daarmee ook de naam van Van Gogh als gewaardeerd en erkend kunstenaar steeds groter. Hoewel inmiddels is gebleken dat de Thannhausers soms schilderijen verkochten die ten onrechte aan Van Gogh werden toegeschreven, behoorde het merendeel van wat door hun handen ging tot het beste dat Van Gogh heeft gemaakt.
Veel werken vonden uiteindelijk hun weg naar gerenommeerde museumcollecties van onder meer het Solomon R. Guggenheim Museum, het Metropolitan Museum of Art in New York, het Musée d'Orsay in Parijs en de Hermitage in Sint-Petersburg. Galerie Thannhauser verhandelende in totaal meer dan 100 schilderijen van, of voorheen toegeschreven aan, Van Gogh.
Uitgebreid klantenkaartbestand
Met The Thannhauser Gallery, Marketing Van Gogh presenteert het Van Gogh Museum, behalve de werkwijze van de kunsthandel ook de uitkomsten van een diepgaand onderzoek naar de geschiedenis van de werken van Van Gogh die door Galerie Thannhauser werden gekocht en verkocht. Belangrijkste bron was het Thannhauser-archief dat sinds 2005 is ondergebracht in het ZADIK (Zentralarchiv für deutsche und internationale Kunstmarktforschung) in Keulen en sindsdien ook pas toegankelijk is voor onderzoek.
Behalve inventarisboeken, correspondentie en catalogi heeft vooral het zeer uitgebreide klantenkaartbestand veel nieuwe inzichten opgeleverd. Per klant is op een kaart alle informatie te vinden over aankopen, verkopen en onderhandelingen. Dit kaartensysteem geeft een fascinerende inkijk in het dagelijkse reilen en zeilen van deze galerie; hoe de smaak van klanten werd vastgelegd, bezoekers werden beïnvloed en prijzen in de loop der jaren omhoog schoten.
Nieuwe kijk op de handel in Van Gogh
Jarenlang onderzoek leidde uiteindelijk tot deze wetenschappelijke publicatie waarin vier verdiepende essays zijn opgenomen én een uitgebreid catalogusdeel van alle 107 schilderijen en tekeningen van Van Gogh die op enig moment door Galerie Thannhauser verhandeld werden, inclusief de werken die aanvankelijk aan Van Gogh waren toegeschreven maar uiteindelijk niet van zijn hand bleken te zijn. De artikelen en catalogusteksten brengen de geschiedenis, de werkwijze en de klanten van de galerie in kaart en belichten daarbij de handel van Van Goghs werk door de jaren heen; eerst in Duitsland, vanaf 1937 in Parijs, tot uiteindelijk na 1941 in New York.
Het boek geeft niet alleen een nieuwe kijk op hoe Van Goghs kunst in de eerste helft van de twintigste eeuw aan de man werd gebracht, maar ook op de moderne marketingstrategieën van een kunsthandel die opereerde in een veranderende en snel globaliserende wereld.
Hoofdauteurs van The Thannhauser Gallery, Marketing Van Gogh zijn Stefan Koldehoff (journalist, schrijver en kunstredacteur van Deutschlandfunk in Keulen) en Chris Stolwijk (voormalig Hoofd Onderzoek van het Van Gogh Museum en nu algemeen directeur van de RKD ─ Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis en hoogleraar Nederlandse Kunstgeschiedenis, 1800-1940, Universiteit Utrecht).
De Engelstalige publicatie is in samenwerking met Mercatorfonds uitgegeven. Een Duitse co-editie wordt uitgegeven door Belser Verlag. Het boek is te koop in de gespecialiseerde boekhandel, via de uitgevers en de museumwinkel en is online te bestellen via de Van Gogh Museum Shop voor €44,95 (Duitse editie kost €49,95).
The Thannhauser Gallery, Marketing Van Gogh