Senior onderzoekers van het Van Gogh Museum hebben recent twee stillevens uit de Parijse periode van Van Gogh met meer zekerheid aan de schilder kunnen toeschrijven. Het gaat om Stilleven met fruit en kastanjes uit het Fine Arts Museums of San Francisco en Vaas met klaprozen uit het Wadsworth Atheneum Museum of Art in Hartford.
Stilleven met fruit en kastanjes
Na meer dan een half decennium van twijfels over de authenticiteit van Stilleven met fruit en kastanjes hebben onze senior onderzoekers vastgesteld dat dit stilleven uit de herfst van 1886 inderdaad van Vincent van Gogh is.
Vincent van Gogh, 'Stilleven met fruit en kastanjes', 1886, Fine Arts Museums of San Francisco
Herfst in complementaire kleuren
Je kunt de herfst bijna voelen wanneer je naar dit bescheiden schilderij kijkt. Bovenop een stapel kastanjes liggen een rood-groene appel en een rode peer met een groene peer ertussenin; rood en groen als complementaire kleuren. De authenticiteit is vastgesteld op basis van de stijl, techniek en ook de herkomst; het werk staat vermeld in de inventarislijst van de collectie van Theo van Gogh uit 1890.
Stijl, kleurenschema en onderwerp
Oorspronkelijk werd verondersteld dat Van Gogh dit werk had geschilderd tijdens zijn verblijf in Nuenen, en juist daardoor ontstond er twijfel. Een van de argumenten voor het opnieuw toeschrijven van het werk aan Vincent van Gogh was het feit dat Stilleven met fruit en kastanjes in termen van stijl, kleurenschema en onderwerp het meest lijkt op een ander in de herfst geschilderd stilleven uit Parijs: Garnalen en mosselen, gedateerd op september/november 1886.
Klein formaat
Het kleine formaat van Garnalen en mosselen (26,5 x 34,8 cm) is ook zeer vergelijkbaar met dat van het Stilleven met fruit en kastanjes (26,8 x 35,2 cm). Bovendien zien we dezelfde bruine achtergrond, maar nu met felgekleurde zeevruchten erbovenop. Men kan de twee werken beschouwen als pendanten, beide gemaakt met een snelle en stabiele hand, nat in nat en met dezelfde boterachtige consistentie van de verf en een vergelijkbare afmeting van penseelstreken.
Nieuw onderwerp
Van Gogh was in de zomer van 1886 aan het experimenteren met kleur en penseelwerk in bloemstillevens. Waarschijnlijk wilde hij dit experiment voortzetten, maar omdat er in de herfst minder bloemen voorhanden waren, werd hij gedwongen een ander onderwerp te kiezen. Dit resulteerde in stillevens met onderwerpen als fruit en zeevruchten.
Vaas met klaprozen
De toeschrijving van het schilderij Vaas met klaprozen van het Wadsworth Atheneum aan Vincent van Gogh, is ook opnieuw bevestigd door de onderzoekers van het Van Gogh Museum. Twijfels werden opgeworpen in de jaren negentig van de vorige eeuw, maar recent onderzoek toont stilistische overeenkomsten met een groep bloemstillevens die de kunstenaar maakte kort na aankomst in Parijs (in het voorjaar van 1886).
Vincent van Gogh, 'Vaas met klaprozen', 1886, Wadsworth Atheneum Museum of Art, Hartford
Oefening in kleur en stijl
Deze werken waren voor Van Gogh oefeningen in het gebruik van kleur en een losse stijl van schilderen en hij hoopte dat de levendige boeketten het goed zouden doen op de kunstmarkt. Deze eenvoudige voorstelling van felrode klaprozen in een vaas hoort duidelijk bij die campagne.
Overeenkomsten
Bij het toeschrijven van dit schilderij was een belangrijke rol toebedeeld aan de vele stilistische eigenschappen die het Hartford-stilleven gemeen heeft met Stilleven met akkerbloemen en rozen van het Kröller-Müller Museum in Otterlo. De achtergronden lijken op elkaar en tonen afgeronde, halo-achtige blauwe penseelstreken, variërend in licht en donker afhankelijk van de lichtval.
Werkwijze van Van Gogh
De manier waarop de klaprozen zijn afgebeeld, is ook hetzelfde, waarbij verschillende rode pigmenten zijn gemengd. De knoppen en een paar verwelkende bloemen aan de randen van het boeket, zijn eveneens vergelijkbaar geschilderd, net als de draderige lange groene penseelstreken van de individuele stengels. Verder weerspiegelen de lagere delen van de schilderijen in Otterlo en Hartford de kleurharmonie van de boeketten, en ook dit past in de werkwijze van Van Gogh.
Wat voor de één geldt, geldt ook voor de ander
De twee schilderijen hebben zo veel overeenkomsten dat ze niet los kunnen worden gezien van elkaar. Als de één wordt beschouwd als niet authentiek, dan geldt dat ook voor de ander. En omgekeerd: als het ene werk wordt toegeschreven aan Van Gogh, geldt dat ook voor de ander. Interessant genoeg werd het werk in Otterlo in 2003 afgeschreven als een Van Gogh, maar in 2012 werd het opnieuw toegeschreven aan de kunstenaar. Omdat veel individuele elementen inderdaad hetzelfde zijn, is nu vastgesteld dat Vaas met klaprozen ook door Van Gogh is geschilderd.