In Oud Holland - Journal for Art of the Low Countries, 2018-3/4, volume 131 verscheen onlangs een artikel over het onderzoek van Teio Meedendorp en Yves Vasseur. De titel luidt: ‘A case of mistaken identity. Concerning the photographic portrait of Vincent van Gogh, age thirteen.’ De onderzoekers beschrijven nauwgezet hoe zij tot hun opmerkelijke conclusie van een persoonsverwisseling zijn gekomen.
Links: Voorheen geïdentificeerd als Vincent van Gogh, 13 jaar. Na onderzoek geïdentificeerd als Theo van Gogh, 15 jaar. Foto: B. Schwarz, Brussel, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting). Rechts: Theo van Gogh, 32 jaar. Foto: Woodbury & Page, Amsterdam, Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
De foto
De foto raakte pas na de Tweede Wereldoorlog bekend. De identificatie met Vincent als geportretteerde werd gedaan door Van Goghonderzoeker Mark Edo Tralbaut in 1957. Daar viel wel wat voor te zeggen: de jongen op de foto lijkt enigszins op de 19-jarige Vincent zoals bekend van een andere foto. Hierdoor verwierf de foto al snel wereldwijd roem als hét portret van de kunstenaar op jeugdige leeftijd.
Twijfel ontstond pas enkele jaren geleden. Uit onderzoek bleek toen dat de bewuste foto in Brussel is gemaakt door fotograaf Balduin Schwarz. De geportretteerde kon nooit de 13-jarige Vincent zijn, want Schwarz vestigde zich pas in 1870 in de Belgische hoofdstad. Vincent was toen al 17 jaar oud. De jongen op de foto is duidelijk jonger dan 17 jaar.
De 15-jarige Theo verhuisde begin 1873 naar Brussel om in de galerie Goupil & Cie te gaan werken. Uit brieven weten wij dat hij daar al snel een portretfoto liet maken, maar die was tot dusverre niet bekend. Diverse bronnen benadrukken dat de broers enigszins op elkaar leken, met Theo als een soort verfijnde uitvoering van Vincent.
Na nadere vergelijking met beeldmateriaal van Theo en aanvullend forensisch onderzoek, kon ten slotte eenduidig worden geconcludeerd dat er de afgelopen 60 jaar sprake is geweest van een persoonsverwisseling.
Vincent van Gogh als 19-jarige
Foto's van Vincent
Fotografisch beeldmateriaal van Vincent van Gogh is uiterst schaars, in tegenstelling tot dat van andere leden van zijn familie. Het portret waarop Vincent 19 jaar is, en dat in 1914 voor het eerst werd gepubliceerd als het enige bekende fotoportret van Vincent, is dat nu feitelijk opnieuw.
In 1971 werd een groepsfoto ontdekt van de leerlingen van de Tilburgse HBS uit 1866 of 1867 waar Vincent mogelijk op staat. Verder is er alleen een foto uit 1886-1887 bekend waar we de kunstenaar zeer waarschijnlijk op de rug zien, gezeten tegenover Emile Bernard op de Seinekade bij Asnières.
Van Theo zijn wel meerdere fotoportretten bekend en nu is er dus eentje bij gekomen. Om ons enigszins een voorstelling te maken van hoe Vincent er bij leven uitzag, zijn we aangewezen op de vele zelfportretten die hij tussen 1886 en 1890 schilderde, en op portretten die bevriende kunstenaars van hem maakten. Daarvan staat het ingetogen portret dat John Peter Russell in 1886 van hem schilderde bekend als het meest gelijkende.
John Peter Russell, Vincent van Gogh, 1886