Voor het eerst ooit bundelen het Van Gogh Museum en het Stedelijk Museum in Amsterdam hun krachten voor een grote tentoonstelling over een van de meest toonaangevende kunstenaars ter wereld: Anselm Kiefer. De tentoonstelling Anselm Kiefer - Sag mir wo die Blumen sind is te zien van 7 maart tot en met 9 juni 2025.
De tentoonstelling omvat vijfentwintig werken van Anselm Kiefer, waaronder een indrukwekkend nieuw werk Sag mir wo die Blumen sind, schilderijen, installaties, films en werken op papier, verdeeld over beide musea.
In het Van Gogh Museum ligt de focus op de blijvende invloed van Vincent van Gogh op het werk van Kiefer. In 1963 won Kiefer een reisbeurs, en hij koos ervoor om in de voetsporen van Van Gogh van Nederland naar België en Frankrijk te gaan. Sindsdien zijn Van Gogh en zijn werk altijd een belangrijke inspiratiebron voor hem gebleven.
In de tentoonstelling zijn zeven nieuwe werken in het Van Gogh Museum te zien in combinatie met nooit eerder getoonde schilderijen en dertien vroege tekeningen van Kiefer. Zo worden schilderijen van Van Gogh zoals Korenveld met kraaien (1890) getoond naast Kiefers monumentale werken met hetzelfde thema.
V.l.n.r.: Emilie Gordenker (directeur Van Gogh Museum), Anselm Kiefer, Rein Wolfs (directeur Stedelijjk Museum Amsterdam). Foto: Maarten Nauw
Portret van Anselm Kiefer (foto: Summer Taylor)
Anselm Kiefer, Sag mir wo die Blumen sind (2024). Emulsie, olieverf, acrylverf, schellak, bladgoud, bezinksel van elektrolyse, klei, gedroogde bloemen, stro, textiel, staal, houtskool en collage van canvas op doek. Copyright: Anselm Kiefer. (Foto: Nina Slavcheva)
Emilie Gordenker, directeur van het Van Gogh Museum: ‘Anselm Kiefer was vanaf het begin van zijn carrière geïnspireerd door Van Goghs werk. Soms is die inspiratie bijna letterlijk, zoals in het gebruik van zonnebloemen en de compositie van zijn landschappen. Kiefers recente werk - hier voor het eerst getoond - laat zien dat Van Gogh nog altijd van invloed is op Kiefer.’
In het Stedelijk Museum ligt de nadruk op Kiefers nauwe band met Nederland, en in het bijzonder met het museum zelf, dat een cruciale rol speelde in zijn loopbaan. Het Stedelijk verwierf al vroeg in zijn carrière Innenraum (1981) en Märkischer Sand (1982), en organiseerde in 1986 een veelgeprezen solotentoonstelling van zijn werk.
De huidige tentoonstelling biedt niet alleen de unieke kans om al Kiefers werken uit de collectie van het Stedelijk bij elkaar te zien, maar ook om oog in oog te staan met zijn recentere schilderijen en twee nieuwe installaties. Het titelwerk Sag mir wo die Blumen sind is een schilderkunstige installatie van meer dan 24 meter lang die de gehele omloop van de historische trap van het Stedelijk beslaat.
De tweede installatie, Steigend, steigend, sinke nieder, is gemaakt van foto's en lood, een materiaal dat in veel van Kiefers werk terugkomt en verwijst naar het zware gewicht van de menselijke geschiedenis. Daarnaast bevat de tentoonstelling films van en over Anselm Kiefer, waaronder de weinig bekende film Noch ist Polen nicht verloren (1989), die hij vlak voor de val van het IJzeren Gordijn in Warschau opnam.
Rein Wolfs, directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam: ‘Het Stedelijk heeft een lange geschiedenis met Anselm Kiefer en speelde een centrale rol in de acceptatie van zijn werk. Die connectie wordt zichtbaar in twee bijzondere ruimtelijke installaties die in ons museumgebouw te zien zullen zijn. Het is heel indrukwekkend om deze installaties naast zijn iconische werken uit de jaren 1980 te zien. Zo blikt Kiefer zowel naar het verleden als naar de toekomst.’
De titel van de tentoonstelling, Sag mir wo die Blumen sind, is ontleend aan het anti-oorlogslied ‘Where Have All the Flowers Gone’ van de Amerikaanse folkzanger en activist Pete Seeger uit 1955. Het werd vooral bekend door een vertolking van Marlene Dietrich in 1962.
Het immense nieuwe werk dat Kiefer voor het Stedelijk maakte met de titel Sag mir wo die Blumen sind bestaat uit verf en klei, gecombineerd met uniformen, gedroogde rozenblaadjes en goud. Hiermee symboliseert hij de cyclus van leven en dood, waarbij de menselijke conditie en het lot van de mensheid centraal staan. De bloemen uit de titel verwijzen ook naar de Zonnebloemen (1889) van Vincent van Gogh en naar recente landschappen van Kiefer, die in de tentoonstelling voor het eerst te zien zullen zijn.
Bij de tentoonstelling verschijnt een catalogus met verhelderende essays van Simon Schama en Antje von Graevenitz en een persoonlijke beschouwing van de kunstenaar zelf.
Het verhaal van Kiefers diepe fascinatie voor Vincent van Gogh en de vroege, lovende ontvangst van zijn eigen werk in Nederland wordt uit de doeken gedaan. De publicatie biedt een rijke context bij de tentoonstelling met schitterende illustraties en een veelzijdige selectie aan teksten, en werpt nieuw licht op het oeuvre van een van de invloedrijkste kunstenaars van deze tijd.
Anselm Kiefer (1945, Donaueschingen, Duitsland) werd vlak voor het einde van de Tweede Wereldoorlog geboren. Hij speelde als kind tussen de puinhopen van het naoorlogse Duitsland.
Eind jaren 1960 was Kiefer een van de eerste Duitse kunstenaars die in monumentale, confronterende werken de beladen geschiedenis van zijn land aankaartte, wat hem aanvankelijk in zijn vaderland op veel kritiek kwam te staan.
In Nederland vond zijn werk vroeg erkenning bij verzamelaars en musea zoals het Stedelijk. Later zou Kiefer juist geprezen worden voor het doorbreken van de stilte rondom het verleden van Duitsland. Zijn werk verkent thema's als geschiedenis, mythologie, filosofie, literatuur, alchemie en het landschap.
In samenwerking met het Van Gogh Museum wordt de tentoonstelling Kiefer/Van Gogh van 28 juni tot en met 26 oktober 2025 gepresenteerd in de Royal Academy of Arts in Londen.
Bekijk de video met Emilie Gordenker (directeur Van Gogh Museum), Rein Wolfs (directeur Stedelijk Museum), Edwin Becker (hoofd Tentoonstellingen, Van Gogh Museum) en Leontine Coelewij (conservator Moderne en Hedendaagse Kunst, Stedelijk Museum)