6 weetjes over hoe wij kunst kopen
Het museum verwerft regelmatig nieuwe werken voor de collectie. Aanwinsten houden de collectie levend en inspirerend. Elk stuk voegt een nieuw verhaal toe aan de verzameling, daarom zijn ze zo belangrijk. Maar hoe bepaalt het museum eigenlijk wat er wel en niet wordt aangekocht?
In dit verhaal ontdek je 6 dingen die je moet weten over de aankopen van het Van Gogh Museum.
Het komt niet vaak voor dat we een werk van Vincent van Gogh aan de collectie kunnen toevoegen, maar we houden altijd onze ogen open. Ondanks dat we de grootste collectie werken van hem hebben, zijn we nog steeds op zoek naar goede aanvullingen, zoals een jeugdtekening of een vroege aquarel.
In 2019 kochten we samen met het Drents Museum, het schilderij Onkruid verbrandende boer. De eerste aanwinst van een Van Gogh schilderij sinds 1977! Heel bijzonder, want met de torenhoge prijzen die er voor zijn werk worden betaald, is het lastig om het als museum te verwerven.
Onkruid verbrandende boer is een krachtig schilderij uit Van Goghs Drentse periode: hij was toen pas net begonnen als kunstenaar, maar slaagde er goed in om een intiem avondeffect vast te leggen. Bovendien is het een van de weinige werken uit deze periode die bewaard is gebleven en heeft het een ander onderwerp dan de Drentse werken die het museum al heeft. Daarom is het een heel mooie aanvulling op de collectie.
Vincent van Gogh, Onkruid verbrandende boer, 1883
Vincent van Gogh, Knotwilg, 1882
Het museum verwerft lang niet alleen maar werken van Vincent van Gogh. In ons verzamel- en collectiebeleid richtten we ons ook op werk van kunstenaars rondom Van Gogh: inspiratiebronnen, tijdgenoten en kunstenaars na hem. Zo kunnen we hem beter in context plaatsen en nieuwe verhalen over Van Gogh en zijn tijd vertellen. Een goed voorbeeld is dit werk van Charles Angrand. Het is niet gek als je nog nooit van hem hebt gehoord, want heel bekend is hij niet. Maar Van Gogh kende hem wel.
Conservator Maite van Dijk: ‘De twee kunstenaars leerden elkaar kennen in Parijs in 1886. De kans is best groot dat Van Gogh dit werk heeft gezien. We zien hier de Seine bij de buitenwijken ten noordwesten van Parijs, een gebied waar Van Gogh ook vaak werkte. Dat Angrand vandaag de dag minder bekend is, maakt voor ons museum niet uit. Het werk past naadloos in de collectie en het verhaal over Van Gogh.’
Charles Angrand, De Seine bij Saint-Ouen, ochtend, 1886
Vincent van Gogh, Oever van de Seine, 1887
Als we overwegen om een kunstwerk te kopen, dan zijn er altijd een aantal zaken om op te letten. De prijs bijvoorbeeld; weerspiegelt die de waarde van het werk of is deze veel te hoog in vergelijking met soortgelijke stukken die op de markt zijn?
De conditie waarin het verkeert is ook belangrijk. Toch hoeft een kunstwerk lang niet altijd in perfecte staat te zijn om overwogen te worden. Een restaurator kan vaak nog veel doen om de conditie van het werk te verbeteren.
Papierrestaurator Nico Lingbeek vertelt over de staat van een recente aanwinst van een brief:
'Deze brief, die Vincent van Gogh en Paul Gauguin samen aan Émile Bernard schreven, is heel vaak open en dicht gevouwen. Hierdoor was het papier helemaal doorgesleten. Ik heb geëxperimenteerd met verschillende soorten lijm en gebruikte uiteindelijk een versie die een soort filmpje rondom de vezels vormt en die vrijwel onzichtbaar is. Nu kun je met het blote oog niet meer zien waar de brief uit elkaar gevallen was.'
Brief (detail) van Vincent van Gogh en Paul Gauguin aan Emile Bernard, 1 of 2 november 1888 (brief 716). Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Brief (detail) van Vincent van Gogh en Paul Gauguin aan Emile Bernard, 1 of 2 november 1888 (brief 716). Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Als een werk dat we op het oog hebben door de strenge selectiecriteria is gekomen, wordt het pas écht spannend! Dan proberen we het werk te bemachtigen, al dan niet met behulp van fondsen en steungevers. Vaak worden werken aangeboden op een kunstveiling. Het kan er dan om spannen, want alleen de hoogste bieder wint.
Vorig jaar kochten we een pastel van Edgar Degas en conservator Fleur Roos Rosa de Carvalho vertelt hoe deze aankoop in zijn werk ging:
'Toen Badende vrouw op de veiling in New York kwam wilden we het heel graag bemachtigen. Iemand bood ter plaatse voor ons vanuit de zaal, en met een aantal collega’s verschansten we ons in een hotelbar [in Amsterdam] om de veiling op de voet te volgen. Toen bleek dat het was gelukt, slaakten we zo’n juichkreet dat we vriendelijk doch dringend uit de chique lobby zijn verwijderd.'
Maar nieuw werk komt lang niet altijd via aankoop op een veiling in de collectie. Soms kopen we het werk ook direct van handelaren of verzamelaars en het museum krijgt ook werken geschonken.
Edgar Degas, Badende vrouw, 1887
Een voor velen, verborgen schat in het museum is de collectie laat 19de eeuwse Franse prenten. Van Gogh maakte nooit prenten en toch verzamelen we deze werken. Ze laten namelijk goed zien zie hoe veel kunstenaars rondom Van Gogh zich na zijn dood verder ontwikkelden. Het maken van prenten werd toen mateloos populair en veel kunstenaars hielden zich ermee bezig. Een van de bekendste is Henri de Toulouse-Lautrec. Een vriend van Van Gogh en dé belangrijkste prentmaker. Misschien herken je wel een aantal van zijn werken.
Conservator Fleur Roos Rosa de Carvalho over een bijzondere prent van Toulouse-Lautrec uit onze collectie:
‘Soms komt er een druk [prent] op de markt die met kop en schouders boven alle andere uitstijgt. Dat geldt zeker voor deze prestigieuze litho van Toulouse-Lautrec. Het papier is nog maagdelijk wit. Hierdoor zijn de nuances binnen de prent nog goed te zien, zoals het gezichtje helemaal links van twee stipjes en een vlakje rood, of de subtiele vlekjes rond de ogen van de vrouwelijke clown Cha-U-Kao.'
Henri de Toulouse-Lautrec, De clown in de Moulin rouge (La clownesse au Moulin rouge), 1897
Er zijn jammer genoeg werken die nog steeds ontbreken in onze collectie en daar moet verandering in komen vinden we zelf. Zo willen we graag meer kunst uit de periode na 1900 verzamelen en werk van vrouwelijke kunstenaars. Maar dat is soms makkelijker gezegd dan gedaan.
Conservator Maite van Dijk: 'We zijn al jaren op zoek naar een representatief stuk van Berthe Morisot, een geweldige impressioniste, en feministe. Ze schreef dat ze als de gelijke van een man behandeld wilde worden, omdat ze wist dat ze het waard was.'
Vorig jaar kochten we wel dit schilderij van Gabriële Munter, het enige werk van haar in een Nederlandse collectie! De komende jaren hopen we nog veel meer werk van vrouwelijke kunstenaars aan de collectie te mogen toevoegen, om een nog beter en diverser beeld te geven van de ontwikkelingen in de kunst in de late 19de eeuw.
Gabriele Münter, Huis in de winterzon, 1909
Berthe Morisot, Wandeling in het bos (En promenade au bois), 1876, aquarel op papier.
