Kunstenaar Guillaume Bruère aan het werk
Bekijk in deze video hoe de kunstenaar Guillaume Bruère zijn portretten van Vincent van Gogh maakte.
5 dingen die je moet weten over
Er is maar één portretfoto van Vincent bewaard gebleven: hij is dan 19 jaar en kijkt wat nors. Verder weten we vooral hoe hij eruitzag, omdat hij zichzelf zo vaak heeft geschilderd.
Er zijn maar liefst zo’n 35 zelfportretten van hem bekend. Daarop is te zien dat hij rood haar had, groene ogen en een hoekig gezicht. Maar toch zijn de gezichten steeds verschillend. Vincent schreef zelf:
‘Ze zeggen - en dat geloof ik heel graag - dat het moeilijk is jezelf te kennen - maar het is evenmin eenvoudig jezelf te schilderen.’
Archibald Standish Hartrick, Portret van Vincent van Gogh, c. 1930-1939. Van Gogh Museum, Amsterdam (Vincent van Gogh Stichting)
Vincent van Gogh op 19-jarige leeftijd
Vincent maakte zijn zelfportretten omdat hij wilde oefenen in het schilderen van mensen.
De meeste zelfportretten – ruim 25 – schilderde hij toen hij in Parijs woonde (1886-1888). In die tijd had hij weinig geld, en het was moeilijk om modellen te vinden. Van Gogh koos daarom voor de simpelste oplossing: zichzelf schilderen.
Vanwege zijn geldgebrek gebruikte hij ook weleens de achterkant van eerder gemaakte schilderijen om er zelfportretten op te schilderen. Zo spaarde hij niet alleen geld uit voor een model, maar ook voor duur schilderslinnen. In de online collectie van het Van Gogh Museum zijn vijf van die zelfportretten te zien.
In juli 2022 is zo'n zelfportret ontdekt in de collectie van The National Galleries of Scotland in Edinburgh.
Vincent van Gogh, Zelfportret, 1887
Vincent van Gogh, Zelfportret met grijze vilthoed, 1887
Vincent van Gogh, Zelfportret, 1887. Van Gogh maakte dit werk op de achterkant van een studie voor De aardappeleters, die hij eerder in Nuenen had gemaakt.
Vincent gaf zichzelf in zijn zelfportretten vaak beheerst en ernstig weer, met een geconcentreerde gezichtsuitdrukking.
Toch is in elk zelfportret is iets van Vincents persoonlijkheid of gevoel te vinden. Hij beschreef zijn laatste zelfportret uit Parijs als ‘vrij ongeredderd en triest’, met een ‘gezigt van – de dood’. Zo voelde hij zich op dat moment: mentaal en fysiek uitgeput.
Henri de Toulouse-Lautrec, Portret van Vincent van Gogh, 1887
Vincent van Gogh, Zelfportret als schilder, 1888
Op 23 december 1888 had Vincent, compleet in de war, zijn linkeroor afgesneden. Het was de eerste van een serie inzinkingen. Al wilde hij in zijn brieven niets kwijt over het incident, in twee zelfportretten deed hij er toch ‘verslag’ van.
Vincent portretteerde zichzelf niet als een zieke, gebroken man om een bepaalde reputatie neer te zetten. Of medelijden op te wekken. Hij was ervan overtuigd dat schilderen hem zou helpen te genezen. ‘Ik houd goede hoop’, schreef hij aan Theo.
Vincent van Gogh, Zelfportret met verbonden oor, 1889. The Samuel Courtauld Trust, The Courtauld Gallery, Londen.
Vincent van Gogh, Zelfportret, 1889. Nasjonalmuseet for kunst, arkitektur og design, Oslo
Vincent van Gogh, 'Zelfportret met verbonden oor en pijp', 1889. Privécollectie.
Veel kunstenaars hebben zich laten inspireren door Vincents zelfportretten. Sinds de vroege 20ste eeuw zijn zijn zelfportretten eindeloos vaak gereproduceerd.
Ze hebben een gezicht gegeven aan de man die hét voorbeeld werd van de gekwelde, geniale kunstenaar. De gele strohoed werd karakteristiek voor Vincent en zijn liefde voor de zon en de kleur geel.
De Franse kunstenaar Guillaume Bruère (1976) maakt vaak tekeningen naar kunstwerken die hij bewondert, ter plekke in musea. In september 2019 tekende hij een serie van 9 bladen in het Van Gogh Museum naar Vincents Zelfportret met vilthoed.