Wie is Etel Adnan?
Lees meer over deze veelzijdige kunstenaar.
5 dingen die je moet weten over
De felle, krachtige kleuren vallen als eerste op als je het werk van Etel Adnan bekijkt. Ze koos haar kleuren altijd intuïtief en bracht ze vaak direct uit de tube aan op haar schildersdoek.
Met die kleuren verbeeldde ze de kracht van de natuur, waarmee Adnan zich diep verbonden voelde. Zoals ze zelf zei:
‘Het is de kracht van de natuur die tot ons komt via kleur.’
Maar kleur betekende meer voor haar. Adnan leefde permanent tussen verschillende talen en culturen. Ze sprak Frans, Engels, Grieks en Turks en woonde in Parijs, Beiroet en Californië.
Kunst was voor haar een houvast en een thuis; een taal, die grenzen en culturen overstijgt.
‘Kleuren maken zichtbaar wat die persoon probeert te zeggen, maar in stilte.’
Taal speelde altijd al een grote rol in Adnans leven. Voordat ze bekend werd met haar beeldende werk, was ze al een gevierd schrijver en dichter. Een van haar bekendste werken is Sitt Marie Rose (1978), waarin ze schrijft over de gruwelijkheden van de Libanese Burgeroorlog.
Ze schreef in eerste instantie in het Frans, maar gaandeweg ontdekte ze dat die taal een koloniale achtergrond heeft.
Adnan groeide op in Beiroet, Libanon, dat destijds door Frankrijk werd bestuurd. Iedereen leerde Frans op school. En Arabisch, de taal van de meeste inwoners, werd een tweederangs taal.
Kunst was voor haar een manier om zich vrijer uit te drukken en de beladen context die taal kan hebben, te overstijgen.
Als je de kunstwerken van Adnan en Van Gogh naast elkaar bekijkt, zie je misschien al snel overeenkomsten: heldere, krachtige kleuren, bomen, een zon, het landschap.
De kunstenaars deelden een liefde voor de natuur en kleur. Over kleur schreef Van Gogh:
‘Ik weet niet of je begrijpt dat je poëzie kunt maken door alleen maar de kleuren goed te schikken.’
Poëtisch zijn de werken van beide kunstenaars zeker. Ze waren bovendien allebei begaafde schrijvers. Adnan schreef geëngageerde gedichten, essays en verhalen en Van Gogh liet zijn bijzondere brieven na.
In Van Goghs brieven herkende Adnan een groot schrijver en in zijn kunstwerken zag ze zijn schrijvershand:
‘Van Gogh schrijft als het ware op zijn doek, hij ‘schrijft’ een landschap.’
De berg Mount Tamalpais was volgens Adnan haar ’beste vriend’. De berg ligt in Californië, waar Adnan jarenlang woonde. Vanuit het raam van haar woning keek ze er op uit.
Ze was onder de indruk van hoe de berg constant veranderde, door het licht, de seizoenen en het weer. Dit zie je terug in haar werk. Daarin is de berg niet één keer hetzelfde vastgelegd.
Een ander onderwerp dat regelmatig opduikt in haar kunstwerken is de zon. Vaak is het een vuurrood vierkant of een cirkel. Voor Adnan is de zon een beginpunt, een vorm waar ze de rest van het schilderij omheen kon bouwen.
Adnans fascinatie voor de zon gaat terug naar het Beiroet van haar jeugd, waar de zon, net als de zee, altijd dichtbij was.
Adnans liefde voor taal en beeld komt samen in haar leporello’s. Het zijn als een accordeon gevouwen boekjes, waarin ze vaak teksten overschreef van Arabische schrijvers en dichters die ze bewonderde. Zo maakte ze zich het Arabisch schrift eigen, een taal die hoorde bij het land waarin ze opgroeide, maar die ze niet sprak.
Ook het maken van tapijten verbond haar met haar geboorteland. De weefsels waren Adnans vroegste kennismaking met kunst. Toen ze opgroeide in Libanon waren daar geen musea, maar wel Perzische tapijten.
Voor haar bestond er dan ook geen verschil tussen een schilderij, tapijt of beschilderde vaas. Het was allemaal kunst en van gelijke waarde.
Etel Adnan werd 96 jaar en overleed in november 2021. Haar schilderijen, tekeningen, gedichten en tapijten hebben een zeggingskracht die de tijd overstijgt. Ook over vele jaren zullen mensen nog geraakt worden door haar kunst, net zoals het werk van Vincent van Gogh tot op de dag van vandaag wordt bewonderd.