Om je alles over het museum en over Vincent van Gogh nóg beter te kunnen laten zien, gebruiken we cookies.
Als je op akkoord klikt, geef je toestemming voor dit gebruik. Met cookies zorgen we ervoor dat de website goed werkt. Ook analyseren we het gebruik van de site, zodat we verbeteringen kunnen aanbrengen. Verder kunnen we advertenties tonen op basis van je interesses. Tot slot gebruiken we cookies om video’s en andere inhoud te tonen, zoals formulieren en Google Maps.
Meer weten? Lees meer over onze cookies.
Kunstenaar in Parijs
Vincent van Gogh vertrok in 1886 naar Parijs en bleef daar uiteindelijk twee jaar. Hij was zeker niet de enige die in de 19de eeuw naar de Franse hoofdstad trok. Wat maakte Parijs tot een aantrekkelijke plek voor kunstenaars en waarom wilde Vincent er zo graag naartoe?
Parijs is Parijs, er is maar één Parijs, en hoe hard het leven hier ook moge zijn […], de Franse lucht houdt de geest helder en doet je goed […].
Aan Horace Mann Livens vanuit Parijs, september of oktober 1886
Parijs had kunstenaars veel te bieden: goede opleidingen, tentoonstellings- en verkoopmogelijkheden en een inspirerende kunstgemeenschap. Vincent van Gogh hoopte hiervan te profiteren en zich te ontwikkelen als kunstenaar.
Eugène Delacroix, Apollo verslaat Python, 1850, Van Gogh Museum, Amsterdam
Meteen na zijn aankomst in de stad bezocht Vincent het Louvre. Daar hingen kunstwerken van alle grote meesters. Hij was vooral onder de indruk van het werk van Eugène Delacroix en Rembrandt van Rijn.
Hij zag er onder meer een plafondschildering van Delacroix, waarvan dit een voorstudie is.
Aan Theo, vanuit Parijs, 28 februari 1886
Vincents aankomst in Parijs was nogal onverwacht. Zijn broer Theo had hem eigenlijk pas een paar maanden later verwacht. Met een snel gekrabbeld briefje liet Vincent hem weten dat hij aangekomen was.
‘Waarde Theo, Neem me niet kwalijk dat ik rechtstreeks gekomen ben.’
Vincent trok in bij zijn broer Theo. Na een paar maanden verhuisden ze naar de rue Lepic, aan de voet van de heuvel van Montmartre. Hier kreeg Vincent een klein atelier, waar hij rustig kon werken.
In dit werk legde Vincent van Gogh het uitzicht uit het raam van de woonkamer vast. Theo beschreef in een brief hetzelfde weidse zicht:
‘Met de verschillende effecten door de variatie van de lucht voortgebracht is het een sujet [onderwerp] voor ik weet niet hoeveel schilderijen.’
In Vincents tijd lag de wijk Montmartre aan de rand van de stad en was het nog deels onbebouwd. Het was er goedkoop wonen. De omgeving was bovendien erg pittoresk, met zijn molens en moestuintjes. Vincent legde de buurt meerdere keren vast.
Gezicht op de butte Montmartre en de Maquis, c. 1890
Kees van Dongen aan Chris Addicks, vanuit Parijs, 6 december 1900, Fondation Custodia, Collectie Frits Lugt, Parijs
Montmartre was aan het einde van de 19de eeuw dé kunstenaarswijk. Het bruisende uitgaansleven en de sfeervolle straatjes boden een schat aan inspiratie voor kunstenaars. De Nederlander Kees van Dongen maakte in deze brief een schetsje van het atelier dat hij in de wijk vond.
Wat je hier kunt bereiken is VOORUITGANG en verduiveld, die kun je hier vinden.
Aan Horace Mann Livens vanuit Parijs, september of oktober 1886
Al snel na aankomst in Parijs nam Vincent tekenlessen in het privéatelier van Fernand Cormon. Hier oefende hij met het tekenen naar (naakt)model. Ondertussen schilderde hij pittoreske landschappen en bloemstillevens. Hij hoopte dat dit soort onderwerpen goed zouden verkopen.
In het atelier van de succesvolle schilder Fernand Cormon leerde Vincent hoe hij het menselijk lichaam goed moest weergeven. Deze tekening van een mannentorso is een van de studies die hij in het atelier maakte. <br> <br> Zijn vroegere vriend uit Den Haag, George Hendrik Breitner, volgde een paar jaar voor Vincents komst ook lessen bij deze schilder.
Ary Scheffer, Francesca da Rimini en Paolo Malatesta aanschouwd door Dante en Vergilius, 1854, Hamburger Kunsthalle
Les nemen in een privéatelier was niet de enige opleidingsmogelijkheid. De beroemde École des Beaux-arts bood een klassieke, maar ook behoorlijk conservatieve kunstopleiding.
De succesvolle Nederlandse kunstenaar Ary Scheffer had hier lessen gevolgd aan het begin van de 19de eeuw. Hij was één van Vincents voorbeelden.
Ary Scheffer, Zelfportret op 43-jarige leeftijd, 1838, Dordrechts Museum
Boussod, Valadon & Cie, Place de L’Opéra, Parijs
Theo werkte bij de kunsthandel Boussod, Valadon & Cie. Vincent spoorde zijn broer aan om zijn werk via de kunsthandel te promoten. Maar dit lukte niet echt. Vincents werk sloot te weinig aan bij wat op dat moment in de mode was.
Om inspiratie op te doen bezocht Vincent ijverig musea, tentoonstellingen en galeries. Hier maakte hij kennis met de oude schilderkunst en met moderne kunstenaars als de impressionisten.
In eerste instantie was hij nog niet erg onder de indruk van deze vernieuwende schilders.
Johan Barthold Jongkind, Uitzicht op de Notre Dame de Paris, 1852, Petit Palais, Parijs
De impressionisten zagen de Nederlandse kunstenaar Johan Barthold Jongkind als een inspirerend voorbeeld. Zijn levensechte wolkenpartijen en prachtige Seinegezichten maakten grote indruk op kunstenaars als Claude Monet en Alfred Sisley.
[…] werd hij [Jongkind] vanaf dat moment mijn ware leermeester. Aan hem heb ik de definitieve vorming van mijn manier van kijken te danken.
Claude Monet over Jongkind
Claude Monet, Gezicht op de tuin van de Tuilerieën, Parijs (studie), 1876, Musée Marmottan Monet, Parijs
Toen Vincent in Parijs aankwam, waren impressionisten als Claude Monet en Camille Pissarro al succesvol. Hun heldere kleurgebruik en losse manier van schilderen had veel invloed op andere kunstenaars.
...men heeft van de impressionisten gehoord, men stelt er zich veel van voor en als men ze voor t’ eerst ziet is men bitter en bitter teleurgesteld […].
Aan Willemien van Gogh vanuit Arles, tussen 16 en 20 juni 1888
Pas een jaar nadat Vincent in Parijs was aangekomen begon hij te experimenteren met de ideeën van de impressionisten.
Hij schilderde nieuwe onderwerpen, zoals stadsgezichten. Ook oefende hij met de losse verfstreken en het lichte kleurenpalet van de impressionisten. Zijn werk ontwikkelde zich razendsnel.
In dit weidse uitzicht op de moestuinen van Montmartre is goed te zien hoe Vincents werk steeds moderner werd. Hij gebruikte heldere kleuren en liet de witte grondlaag op sommige plekken onbedekt. Zo probeerde hij het licht dat op de moestuintjes valt zo goed mogelijk te verbeelden.
Vincent raakte in Parijs goed bevriend met een aantal jonge, veelbelovende kunstenaars. Een van hen was Émile Bernard. Via hem ontmoette hij Henri de Toulouse-Lautrec. En niet veel later raakte hij ook bevriend met Paul Signac. Ze wisselden ideeën uit en inspireerden elkaar.
Vincent zocht altijd naar mogelijkheden om zijn werk tentoon te stellen. Hij hoopte zijn werk op die manier te verkopen. In cafés en bij bevriende kunsthandelaren exposeerde hij zijn werk.
Desondanks verkocht hij in Parijs geen enkel schilderij, afgezien van een paar werken die hij voor kleine bedragen aan handelaars wist te slijten.
François Auguste Biard, Vier uur ‘s middags op de jaarlijkse schilderijen Salon, Musée du Louvre, Parijs
Aan het einde van de 19de eeuw waren er veel tentoonstellingsmogelijkheden voor kunstenaars. Aan het begin van de eeuw was dit anders. De Salon was toen de belangrijkste plek voor kunstenaars om hun werk te tonen.
Frederik Hendrik Kaemmerer, Een doop tijdens de Directoire periode, 1878, Particuliere collectie
Een Nederlandse kunstenaar die met succes zijn werk wist te verkopen was Frederik Hendrik Kaemmerer. Hij werd in 1865 door de kunsthandel Goupil naar Parijs gehaald om werk te maken dat aansloot bij de smaak van rijke kopers. Zijn zoete, historische taferelen waren immens populair.
Jacob Maris, De schilder Frederik Hendrik Kaemmerer aan het werk in Oosterbeek, c. 1863, Dordrechts Museum
[Jij bent erin geslaagd] voor ons een omgeving van kunstenaars en vrienden [te] scheppen, waar ik in mijn eentje absoluut niet toe in staat ben en wat jij toch min of meer voor elkaar hebt gebracht sinds je in Frankrijk bent.
Theo aan Vincent, vanuit Parijs, 27 oktober 1888
Niet alleen Vincent had veel aan zijn tijd in Parijs. Ook veel andere Nederlandse kunstenaars vonden er nieuwe inspiratie. Het verblijf in de Franse hoofdstad zou hun werk en hun ideeën over kunst blijvend veranderen.
Nicolas Antoine Taunay, Portret van Gerard van Spaendonck, c. 1814, Het Noordbrabants Museum, Den Bosch
Gerard van Spaendonck kwam al in 1769 naar Parijs. Zijn bloemstillevens waren razend populair. Na enkele jaren mocht Van Spaendonck zich hofschilder noemen. Ook kreeg hij een aanstelling als botanisch tekenaar.
Hij gebruikte zijn invloedrijke positie om jonge kunstenaars op weg te helpen.
Gerard van Spaendonck, Stilleven met bloemen en fruit, 1781, Het Noordbrabants Museum, Den Bosch
Piet Mondriaan, Zelfportret, 1918, Gemeentemuseum, Den Haag
Parijs maakte in 1911 direct indruk op Piet Mondriaan: ‘ik heb er veel aan hier te zijn. Alles even groot en grootsch, hèh?’
Hij was vooral geboeid door het werk van kubisten als Georges Braque en Pablo Picasso. Hij experimenteerde met hun nieuwe inzichten. Zijn werk werd hierdoor steeds abstracter.
Piet Mondriaan, Schilderij no. II/ Compositie no. XV/Compositie 4, 1913, Stedelijk Museum Amsterdam
George Hendrik Breitner, Zelfportret met sigaret, 1882, Museum Boijmans van Beuningen, Rotterdam
George Hendrik Breitner bracht in 1884 een half jaar door in Parijs. Hier hoopte hij meer te leren over de technische kanten van het kunstenaarsvak. Hij liet zich inspireren door de straten van Parijs en de impressionistische kunst in galeries.
Na zijn terugkomst in Nederland schilderde hij een serie balletdanseressen en naakten.
George Hendrik Breitner, Het model zoekt haar kleren bijeen, 1888, Particuliere collectie
De twee jaar die Vincent in Parijs doorbracht waren bepalend voor zijn ontwikkeling. Zijn werk was moderner geworden. En hij verwierf een bescheiden plek in de kringen van de Franse avant-garde.
Parijs bracht hem uiteindelijk dan ook wat hij zocht; artistieke vooruitgang.
[…] toch heb ik later een begrip gekregen van hoe het een broeikas is van idees en hoe de lui er alles uit het leven zoeken te halen wat er met mogelijkheid in is.
Aan Willemien van Gogh vanuit Arles, tussen 16 en 20 juni 1888
