Vincent van Gogh had alleen maar durven hopen dat zijn werk ooit wereldberoemd zou worden. In de onlangs verschenen biografie wordt duidelijk hoe Jo van Gogh-Bonger hier een cruciale rol in speelde.
De biografie Alles voor Vincent belicht het veelzijdige leven van Jo van Gogh-Bonger. Jo was Vincent's schoonzus, een geëngageerde vrouw die zich dapper staande hield in een door mannen gedomineerde wereld. Vincent heeft veel van zijn roem aan haar te danken.
Alle schilderijen van Vincent
Na twee jaar huwelijk met Theo, de broer van Vincent, werd Jo weduwe. Ze was 29 en had een zoontje Vincent Willem van 1 jaar, waar ze nu alleen voor moest zorgen. Theo liet alle schilderijen, tekeningen en brieven die hij van Vincent bezat, aan haar na. Niemand zag hier op dat moment nog de waarde van in. Dankzij Jo zou dat veranderen.
Voortzetten van de droom
Theo had het als zijn taak gezien om het werk van zijn broer meer bekendheid te geven. Na de dood van haar man voelde Jo zich verantwoordelijk om deze taak voort te zetten. Zo hoopte ze dichter bij haar geliefde Theo te komen. Het voortzetten van zijn missie was niet gemakkelijk in die tijd, als jonge weduwe en moeder van een jong kind.
De eerste jaren alleen
Jo verhuisde na het overlijden van Theo van Parijs terug naar Nederland. Ze probeerde rond te komen en runde een pension in Bussum. Daarnaast werkte ze als vertaalster van en naar het Engels. Om wat extra's te verdienen, maar vooral om Vincents bekendheid te vergroten, verkocht ze soms een werk. Zo is het beroemde schilderij De sterrennacht bijvoorbeeld in Amerika terechtgekomen.
Van Gogh-tentoonstelling
Jo ging slim en tactisch te werk om Van Goghs kunst bekend te maken. Ze verkocht niet alleen schilderijen, maar organiseerde ook (verkoop) tentoonstellingen en leende werk uit aan musea voor tentoonstellingen. In 1905 nam ze het initiatief voor de grootste Van Gogh tentoonstelling ooit, in het Stedelijk Museum in Amsterdam. Daarna werd Van Goghs werk steeds populairder en stegen de prijzen voor zijn kunst.
Brieven aan Theo
Vlak na Vincents dood had Theo al eens gezegd dat hij de prachtige brieven die zijn broer aan hem had geschreven wilde bundelen. Jo nam deze taak op zich en ordende de brieven zodat deze gepubliceerd konden worden. Dat was een enorme klus. Vincent dateerde zijn brieven nooit en Jo had Vincent maar heel kort gekend. Om zoveel mogelijk over Vincent te weten te komen interviewde Jo de familie Van Gogh. Toen de brieven eindelijk werden gepubliceerd, was Jo 51 jaar. Door de publicatie van de brieven groeide de waardering voor Vincent als kunstenaar nog verder.
Laatste verkoop
Jo verkocht zeker 192 schilderijen van Van Gogh en 55 werken op papier. Vlak voor haar dood, in 1924, verkocht ze met lichte tegenzin nog een laatste werk aan de National Gallery in Londen: Veertien zonnebloemen in een vaas. "It's a sacrifice for the sake of Vincent's glory", schreef ze aan de directeur. Jo snapte hoe belangrijk het was om Van Goghs werk voor zoveel mensen zichtbaar te maken. In de National Gallery zou het schilderij een goed thuis hebben.
Het museum
Jo had niet alleen een duidelijke visie op het verkopen van werken, ze wist ook goed wat ze niet wilde verkopen. Die werken bleven binnen de familie. Toen Jo in 1925 op 62-jarige leeftijd stierf, gingen alle schilderijen en tekeningen die Jo niet had verkocht, samen met alle brieven, over op haar zoon Vincent-Willem. Deze werken vormen nu de kern van het Van Gogh Museum, dat in 1973 door Vincent-Willem werd opgericht. Hij kon de droom van zijn vader en oom waarmaken, dankzij de inspanningen van zijn moeder en die van hemzelf.
Verder lezen
Alles voor Vincent is een liefdevol geschreven biografie, die op basis van rijk bronnenmateriaal nieuw licht werpt op de waarderingsgeschiedenis van het werk van Vincent van Gogh. Het boek is op 18 september 2019 verschenen bij uitgeverij Prometheus.
De dagboeken van Jo zijn online te raadplegen via: bongerdiaries.org.